Interview Rieneke en Claudia

Rieneke en Claudia ontwikkelden (S)Toppper: een effectieve methode om mensen met een LVB te helpen bij het stoppen met roken. 

Wat houdt (S)Topper in? 

Claudia: (S)Topper is een begeleidingsmethodiek om mensen met een licht verstandelijke beperking te ondersteunen in het stoppen met roken.  Het is een traject van 24 weken waarbij mensen met een LVB op deze manieren ondersteund worden door de (S)Topcoaches: 

• groepshulp 
• individuele hulp 
• medicamenteuze hulp 

Waarom hebben jullie (S)Topper ontwikkeld? 

Rieneke: Roken wordt nog te vaak gezien als iets dat erbij hoort. Het wordt gebagatelliseerd, maar roken is dodelijk en de schadelijke effecten van het roken hebben invloed op het dagelijkse welzijn.

De rookvrije zorg komt eraan en mensen met een LVB worden zich steeds meer  bewust van de negatieve effecten van het roken. Vanuit ZWOpleidingen wilden we een bijdrage leveren aan een oplossing.

Claudia: Misschien een beetje een simpel antwoord op de vraag, maar het bestond nog niet. Er is wel een grote behoefte aan. We hebben een nationaal preventieakkoord, roken wordt maatschappelijk minder geaccepteerd. We staan steeds meer achter de opvatting dat roken niet een leefstijl is maar een dodelijke verslaving.

Maar liefst 60% van de mensen met een licht verstandelijk beperking (LVB) rookt, tegenover 20% van de normaalbegaafden. Binnen ZWOpleidingen dachten we “daar moeten we iets mee!” We hebben zelf een begeleidingsmethodiek ontwikkeld: (S)Topper.  

Hoe is de methodiek onderbouwd?

Claudia: 'Mensen met een LVB hebben deze begeleiding nodig omdat de reguliere aanpak onvoldoende werkt. Denk hierbij aan huiswerk, een talig programma, lange bijeenkomsten, de verwachting dat deelnemers altijd (op tijd) aanwezig zijn en een dokter die praat over dopamine en neuronen. 

Personen met een LVB leren veel meer van (samen) doen, oefenen met praktijksituaties en het bekijken van plaatjes. Ze hebben baat bij een langdurig traject en veel herhaling. Daarnaast hebben ze een vertrouwde veilige basis nodig en reageert het brein van personen met een LVB goed op beloningen.  

In (S)Topper hebben we geprobeerd om al deze aspecten samen te voegen met bewezen effectieve stoppen-met-roken methoden. Daarbij hebben we motiverende gespreksvoering, oplossingsgericht werken en de zelfdeterminatietheorie in onze aanpak verwerkt. Bij het ontwikkelen van (S)Topper hebben we zowel cliënten als zorgmedewerkers geïnterviewd om ze bij onze methode te betrekken. Daaruit haalden we bijvoorbeeld dat mensen met een LVB regelmatig niet/te laat komen en hoe we dit kunnen opvangen.'

Jullie hebben zelf als (S)Topcoaches een pilot gedraaid bij Leekerweide (een zorginstelling in Noord-Holland, onderdeel van de WilgaerdenLeekerweideGroep) Dat brengt ons op de volgende vraag:

Wat is het succes van (S)Topper?  

Claudia: 'Daar kan ik inhoudelijk veel over vertellen, maar het belangrijkste is wat deelnemers daar zelf over te melden hadden: ‘De vibe was goed.’ We hebben dus de juiste toon te pakken! Dit heeft indruk op me gemaakt. We kregen ook als feedback dat er ruimte was voor grapjes en dat ze fouten mochten maken. En iemand zei heel mooi ‘Toen wij het opgaven gaven jullie ons niet op.’  

Ik denk dat dat misschien nog wel de grootste kracht is, dat (S)Topper volledig is aangepast aan de LVB doelgroep. (S)Topcoaches passen hun begeleiding aan deze doelgroep aan. Om goed aan te sluiten bij de belevingswereld van iemand met een LVB hebben we de methodiek heel visueel gemaakt. Ook hebben we ervoor gezorgd dat er voldoende herhaling in zit, en werken we binnen de methodiek (S)Topper met aantrekkelijke beloningssystemen.' 

Rieneke: 'Als (S)Topcoach bekijk je samen met degene met een LVB wat de wensen en doelen zijn. Doordat we op verschillende manieren ondersteunen blijft de begeleiding voor degene met een LVB nieuw en fris. De ene week komen we bij iemand thuis langs en de week erop ondersteunen we diegene als onderdeel van een groep. De afwisseling in de methodiek houdt mensen met een LVB betrokken en zo gemotiveerd mogelijk. 

(S)Topper is positief en interactief, en er is geen huiswerk. De verwachtingen over het gedrag van iemand met een LVB zijn realistisch. Ook als iemand een keer niet komt is dat oké. Het succes zit er niet alleen in dat de methodiek volledig aansluit bij mensen met een LVB, maar ook dat de flexibiliteit behouden blijft. Stel je voor dat je tijdens een groepsgesprek merkt dat de groep het uitgebreid wil hebben over bijvoorbeeld ‘goede gedachtes’, dan kun je het programma hierop aanpassen. Zo blijft het programma ze aanspreken en bereik je de beste resultaten.' 

Is stoppen met roken haalbaar voor deze doelgroep?

Claudia: ‘We horen inderdaad van zorgmedewerkers dat ze het idee hebben dat hun cliënt “nooit zal kunnen stoppen met roken”. Men is vaak bang dat cliënten dan onrustig, boos of zelfs agressief worden en niet meer kunnen functioneren. We beseffen heel goed dat een tabaksverslaving één van de meest hardnekkige verslavingen is, maar roken en goede zorg gaan nu eenmaal niet samen. Probeer het gevoel dat je ze iets afneemt los te laten en kijk naar wat het je cliënt allemaal op zou kunnen leveren.  

En bedenk; we verbieden het cliënten niet om te roken. We laten ze de keerzijde van het roken zien en motiveren ze tot een rookvrij leven. We mogen deze stap niet overslaan omdat we denken dat het wel eens lastig kan worden.  In deze pilot ,maar ook daarbuiten,  hebben we gezien dat zelfs de meest hardnekkige rokers echt kunnen stoppen.

Hans, een cliënt van ons, begon met roken op zijn 13^e en is nu op zijn 68^e succesvol gestopt. Jay, een man van 29 wiens record op twee uur (!) niet roken stond, heeft zes volledig rookvrije dagen behaald. Een rookvrij leven is ook voor personen met een LVB haalbaar als we maar een lange adem hebben. Maar dat is met alles zo als je met deze doelgroep werkt, toch? Dus ook met het thema roken.’ 

Wat is jullie vooral bijgebleven van de pilot?  

Rieneke: ‘Het mooiste was dat je ziet dat ze echt trots zijn op zichzelf. Of dat ze het goed hebben gedaan en wat zenuwachtig worden van de complimentjes! Tijdens de pilot had ik een keer een groepsafspraak. Ik had al met alle deelnemers geappt die dag. Iedereen stuurde een berichtje terug; ‘Tot straks!’ ‘Zie je’ ‘Ik zie je straks Rien’. Vervolgens zat ik daar helemaal alleen! Op een gegeven moment heb ik geappt: Ik mis jullie! Hierop kreeg ik allemaal hele lieve berichtjes. Dit varieerde van ‘Sorry maar ik had een lekke band’ tot ‘Ik dacht dat het volgende week was!’. Ondanks die lieve berichtjes was dit een wat lastiger moment.’ 

Claudia: ‘Vooral dat iedereen het traject heeft afgemaakt! Bij alle deelnemers aan de pilot was sprake van triple problematiek. We weten van deze doelgroep dat een hogere drop-out en een lagere slagingskans aan de orde is. Maar niemand is afgehaakt. Ze hebben elkaar daarbij echt geholpen. Ook als de motivatie even minder was. Er zijn enorme doelen behaald in het stoppen of het minderen. Dat heeft indruk gemaakt!’

‘Wat ik zelf ook heel cool vond was de CO meter. (Een CO meter meet de koolstofmonoxide in je lichaam) Dat is me echt bijgebleven, dat zo'n simpel apparaatje waarin je even blaast zo'n succes was voor de deelnemers. Ze zien kleurtjes, horen geluiden en krijgen de uitslag in een cijfer: hoe is het met je gezondheid? Heel leuk om te zien hoe ze reageerden: ‘Wow, ik heb veel beter geblazen dan vorige keer!’ of ‘Wat erg, oh shit hoe ga ik mijn moeder vertellen dat ik zo hoog geblazen heb!’. Ze gingen elkaar ook motiveren: ‘Hé, maar de vorige keer had je 8 dus je kan beter!’ 

(Foto: Koolstofmonoxidemeter - CO-meter)

Waarom willen jullie mensen ertoe zetten (S)Topcoach te worden of het webinar te volgen?

Claudia: ‘Roken heeft een nadelig effect op diverse soorten medicatie, op het verloop van psychische stoornissen en op de financiële situatie van iemand met een LVB. Mensen met een LVB hebben hulpverlening op maat nodig bij het stoppen met roken. Als we kijken naar de gezondheidsrisico’s en het hoge percentage rokers kunnen we stellen dat juist deze groep optimaal kan profiteren van de positieve effecten van het stoppen met roken. Daarom zou ik willen dat heel Nederland hierin meegaat! Had ik al gezegd dat deelnemers een columnboekje krijgen? Hierin een humoristisch kijkje achter de schermen bij een (S)Topcoach.’

Rieneke: ‘Begeleiders hebben een voorbeeldfunctie. We zijn ons bewust van de gevaren van het roken. Nu is er de mogelijkheid om betere zorg te bieden aan mensen met een LVB bij het stoppen met roken. Ook al zou iemand alleen het webinar doen en dingen meenemen naar de werkvloer; top!’ 

Meer weten? Neem contact op!